John Beringen over Paul Vlaanderen en het Z-4 mysterie

Logo Z4 mysterie.

02-02-2009

Vanaf 12 februari 2009 wordt het hoorspel “Paul Vlaanderen en het Z-4 mysterie” uitgezonden door Radio 90FM. John Beringen heeft een remake gemaakt van het hoorspel dat in april 1940 werd uitgezonden. De laatste 2 delen zijn, door het uitbreken van de 2e wereld oorlog, nooit uitgezonden. John heeft het script gebruikt om het hoorspel weer nieuw leven in te blazen.

Links

Achtergrondinformatie “Paul Vlaanderen en het Z-4 mysterie”.
Special Paul Vlaanderen.
Het oorspronkelijke script uit de gids van 1940.

Uit de Wijkse courant

Wijk bij Duurstede, 04-02-2009
Door Kevin Fust.

De wat ouderen zullen zich de spannende hoorspelen van Paul Vlaanderen nog kunnen herinneren. Eén avontuur van deze populaire radioheld zendt Radio 90FM vanaf donderdag 12 februari weer uit.

Regisseur John Beringen, die tekende voor bewerking en regie van “Paul Vlaanderen en het Z-4 mysterie”, een serie van zes delen, vertelt enthousiast over het project dat door Radio 90FM wordt uitgevoerd. “Het idee ontstond toen ik Bert Bijl de allereerste keer ontmoette. Bert, werkzaam bij Radio 90FM verplaatste de uitzending van zijn programma “de culturele en politieke gelaghkamer” naar café-restaurant “De Engel” en zodoende schoof hij aan bij ons redactieberaad.

Daarbij viel op een zeker moment het woord hoorspel. Bert gaf aan dat Radio 90FM daar oren naar had als men maar wist hoe een en ander uit te voeren. Terwijl ik luisterde naar zijn rustige stem, liet ik me ontvallen dat hij wel de rol van Paul Vlaanderen zou kunnen spelen. Daardoor was de keuze voor een stuk snel gemaakt. We namen een script uit 1940 ter hand, vroegen toestemming bij de AVRO en gingen aan de slag. Een leuk detail: Donald de Marcas speelt weer Charlie de butler.”

Uit de Weekkrant Wijk bij Duurstede

Wijk bij Duurstede, 04-02-2009

“De remake van Paul Vlaanderen en het “Z-4 mysterie”, dat wil zeggen: wat daaraan vooraf ging, is nog een heel verhaal,” laat John weten.

“Het Z-4 mysterie werd uitgezonden in 1940. De zes afleveringen waren gepland op 14, 21 en 28 april en op 5, 12 en 19 mei van dat jaar. Alleen de eerste vier afleveringen zijn uitgezonden. Op 10 mei vielen de Duitsers binnen dat had tot gevolg dat er tot 20 mei helemaal geen radio meer was. En toen de radio weer in de lucht kwam, had men uiteraard wel andere dingen aan het hoofd dan de laatste twee delen van Z4 uit te zenden. Maar gaandeweg begon er wat anders te spelen. Willem Vogt, de voorzitter van de AVRO, had in de eerste AVRO-bode tijdens de bezetting al geprobeerd om de leden wat gerust te stellen.

Hij merkte op dat de AVRO gewoon weer doorging op de oude voet en sprak zijn hoop uit dat de leden “hun” AVRO trouw zouden blijven en niet zouden afhaken. Waar hij niet omheen kon, was het feit dat alle omroepen, dus ook de AVRO, vanaf dat moment door de Duitsers werden bestuurd. Hierover liet hij weten dat de AVRO-mensen eigenlijk gewoon nieuwe Duitse collega’s hadden gekregen mensen, die ook gewoon radio maakten. En de samenwerking was buitengewoon goed te noemen. Uiteraard kon Vogt ook niet veel anders zeggen, want de minste zweem van protest of kritiek zou hem in grote moeilijkheden hebben gebracht.

Het ligt voor de hand dat de AVRO-leden dit ook wel door hadden. Rotterdam, de Grebbeberg en de Peel, waren dingen die hen echter nog vers in het geheugen lagen. Harde gegevens zijn er niet, maar het moet tot gevolg hebben gehad dat men toch afhaakte. Toen was er in de AVRO-bode nr. 23 uit 1940 iets opmerkelijks te lezen. Vanaf dat nummer zou men iedere week een stuk van het oorspronkelijke script van Z4 gaan afdrukken. De argumentatie was dat veel luisteraars natuurlijk verstoken waren van het feit hoe dit spannende avontuur uiteindelijk afliep. En op deze manier kwam men alle luisteraars alsnog tegemoet.

Dit “feuilleton” liep tot en met week 33. De eerste weken kreeg men het script te zien van afleveringen die men al gehoord had. Met andere woorden: men moest dus echt de volle tien weken de AVRO-bode lezen om alsnog de plot te ervaren. De achterliggende gedachte zal hoogstwaarschijnlijk hebben bestaan uit de hoop dat AVRO-leden na tien weken wellicht iets milder gestemd waren en hun lidmaatschap toch maar niet beëindigden.”

Terug naar 2009

“Eigenlijk begint het verhaal al in 2008,” laat John weten. Vanaf 9 oktober in dat jaar kwamen de Radio 90FM-uitzendingen van “De politieke en culturele gelaghkamer” vanuit café-restaurant “De Engel”. Bert Bijl, de presentator van dat programma, schoof regelmatig aan bij het redactie-beraad van de Wijkse Courant, waar ikzelf ook vertegenwoordigd was, om te vertellen welke gasten hij in zijn uitzending kreeg. Toevallig kwam het gesprek op hoorspelen en daaruit volgde een interessante ontwikkeling. Radio 90FM zou graag hoorspelen opnemen en uitzenden, maar had niet voor ogen hoe dat precies in zijn werk zou moeten gaan en ik wilde graag opnemen en regisseren, maar zat weer met zaken als apparatuur en vooral mankracht. In 2007 had ik “Het proces” van Franz Kafka bewerkt en opgenomen. Dat is trouwens nog steeds terug te luisteren op de site “De Avonden” van de VPRO. Maar dat was wel een behoorlijk karwei geweest zowel in logistiek als technisch opzicht.”

John grinnikt als hij er aan terugdenkt: “Het was altijd al een soort jeugd-droom van mij geweest om “Het proces” hoe dan ook ooit tot hoorspel te bewerken,” verduidelijkt hij. “Al was het alleen maar om dit gecompliceerde verhaal, dat toch zo beroemd is, voor iedereen begrijpelijk weer te geven in verteerbaar radio-drama. Maar om terug te komen op Z4: de rustige stem van Bert deed mij onmiddellijk aan die van Paul Vlaanderen denken zodat ik hem vroeg of hij dat aandurfde. Eigenlijk verwachtte ik al dat hij daar bevestigend op zou antwoorden. Bovendien bleek hij over een enorm netwerk te beschikken van mensen die hoorspel-acteren ook aankonden. Vergeet niet dat hoorspel-acteren enorm moeilijk is. Men verkijkt zich er al gauw op want men denkt dat het heel makkelijk is omdat je de tekst voor je neus hebt. Maar het moet niet opgelezen worden het moet worden gespeeld waarbij je alleen maar je stem tot je beschikking hebt om het sfeerbeeld geloofwaardig te creëren. Er is geen decor, schmink, motoriek of mimiek waarmee je iets kunt versterken of verdoezelen.

Het luistert heel nauw allemaal. Voor Z4 moesten er 12 mannen komen en 4 vrouwen plus nog een paar heel kleine rollen waarvan ik er zelf ook een voor mijn rekening genomen heb. Bert kwam met mensen voor de dag die stuk voor stuk aanvoelden hoe de kunstvorm hoorspel-acteren werkte en wat belangrijker is: die ook wisten hoe het uitgevoerd moest worden. Het werd een unieke cast, die bestaat uit profs en medewerkers van Radio 90FM.

Inmiddels hadden we al bij de AVRO om toestemming gevraagd om dit te mogen doen die werd ook gegeven zodat er geen obstakels meer waren en we konden starten met de opnames. Leuk detail is dat Donald de Marcas ook in dit stuk zit. Donald speelde van eind jaren ’50 tot de laatste Paul Vlaanderen in 1969 de rol van Charlie, de butler van Paul Vlaanderen en zou vermaard worden door zijn vrolijk gebezigde “okidoki” als Vlaanderen hem iets opdroeg. In het Z-4 mysterie speelde echter een butler mee met de naam Pryce. Dat heb ik veranderd in Charlie en Donald gevraagd of hij die rol wederom wilde spelen. Dat was geen enkel probleem, waarbij hij overigens wel aangaf dat hij minstens éénmaal zijn vermaarde “okidoki” wilde bezigen.

12-02-2009

John grijnst breed als deze datum ter sprake komt. Op die dag zal het eerste deel van “Paul Vlaanderen en het Z-4 mysterie” door Radio 90FM om 22.00 u worden uitgezonden. Maar er is nog meer aan de hand, laat John weten: “Op 12 februari 1939 werd door de AVRO de allereerste Paul Vlaanderen ooit ten gehore gebracht. Wat is dan mooier om de re-make van Z4 precies 70 jaar na dato uit te zenden? De hele avond zal overigens in het teken staan van deze gebeurtenis. Om te beginnen zal de hele uitzending van “De politieke en culturele gelaghkamer” van 20.00 tot 21.00 uur in het teken staan van Paul Vlaanderen. Alle acteurs zullen dan aanwezig zijn in café-restaurant de Engel, Donald de Marcas incluis, en zullen wat vertellen over de productie.

Geïnteresseerden die deze uitzending willen bijwonen zijn overigens van harte welkom. Dan heft de hele cast om precies 21.03 het glas om stil te staan bij het feit dat het dan op de minuut 70 jaar geleden is dat Paul Vlaanderen voor de allereerste keer in de lucht ging. En om 22.00 u luistert het hele restaurant naar de eerste aflevering van Z4 die dan wordt uitgezonden.” John zwijgt een moment om uiteindelijk iets ernstigs te zeggen: “Kijk, het hoorspel heeft enige jaren stevig in de vergetelheid gezeten. Aan de andere kant hoor je iedereen zeggen dat Nederland zo vergrijst. Dat betekent dat de doelgroep voor het hoorspel heel groot moet zijn. Daarom is Radio 90FM ervan overtuigd dat met name wat oudere luisteraars veel plezier zullen beleven aan deze opnieuw opgenomen Paul Vlaanderen-serie die in 1940 nooit voltooid kon worden.”

Radio 90FM blijkt hiermee ook Wijk bij Duurstede op de kaart te zetten, gelet op de rolbezetting waar men menig bekende Wijkenaar in kan aantreffen.