Paul Vlaanderen in Nederland – achtergronden:

Inleiding:

Waarom nog een pagina met achtergronden, als deze site al een startpagina heeft over deze fantastische serie. Over deze hoorspelreeks is zoveel te vertellen dat ik het niet kon laten. Daarnaast is het vooral ook een persoonlijke keuze. Toen mijn grootvader van moeders kant nog leefde, heb ik samen met hem een hele serie van Paul Vlaanderen geluisterd. Hoewel mijn opa er al even niet meer is, denk ik daar nog steeds met veel vreugde aan terug.

Als u in Nederland namelijk iemand spreekt over een hoorspel, zullen de meeste luisteraars die het nog kennen, met grote zekerheid Paul Vlaanderen noemen. De hoorspelen waren in de jaren ’50 en ’60 van de vorige eeuw ongekend populair. Zelfs in deze eeuw heeft men energie gestopt in de hoorspelen met de welbekende detective en zijn vrouw Ina. De ene keer door met behulp van een script een verloren gegaan hoorspel opnieuw uit te brengen, maar anderzijds ook door zelf verhalen te bedenken, waarin Paul en Ina het leven van menig misdadiger weten te verzuren.

Algemeen:

De schrijver Francis Durbridge is de geestelijk vader van Paul Temple, in Nederland dus bekend als Paul Vlaanderen. In 1938 creëerde hij, samen met de journaliste Steve Trent, de figuur Paul Temple. Een detectiveschrijver die zelf ook voor detective speelde. De eerste hoorspelserie, “Send For Paul Temple” genaamd, bleek niet alleen bij de luisteraars van de BBC zeer populair. Andere landen, waaronder Nederland, zagen ook wel iets in de verhalen van Paul en zijn vrouw.

In Nederland werden de Paul Temple-series onder de titel Paul Vlaanderen tot 1969 geproduceerd en uitgezonden door de AVRO-radio. AVRO-directeur Willem Vogt heeft de naam Paul Vlaanderen bedacht. Vlaanderen zou de naam van de tuinman van Vogt of de jongste bediende van de AVRO zijn geweest. Steve Trent kreeg de naam Ina. Het eerste deel van het verhaal “Spreek met Vlaanderen en het komt in orde” werd op 12-02-1939 uitgezonden onder regie van Kommer Kleijn.

Doordat men zelfs tot aan 2016 de verhalen van Paul Vlaanderen oppakte en nieuw elan gaf, maakt dat wel duidelijk dat de serie onder de liefhebbers van hoorspelen nog steeds mateloos populair is.

Hoorspelen:

– Klikt u hier voor een overzicht van de hoorspelen.
– Klikt u hier voor de pagina met aankondigingen in de gidsen van destijds.

Regisseurs:

Tot 1958 werd de regie van de Paul Vlaanderen hoorspelen uitgevoerd door Kommer Kleijn. In 1959 nam Dick van Putten het stokje van hem over met het hoorspel “Paul en Ina Vlaanderen incognito”. Dick van Putten deed de regie tot 1969 met “Paul Vlaanderen en het Alex mysterie“.

Foto overzicht regisseurs:

---

---

---

---

---

De muziek:

Voor de oorlog:
De eerste tune voor de Paul Vlaanderen-hoorspelen is afkomstig van Louis Schmidt (1886-1974), de leider van het AVRO-orkest in de jaren ’30. Hij heeft ook de muziek geschreven voor het hoorspel “Het meisje in het roze”, een hoorspel uit 1936 geschreven door Peggy van Kerckhoven. In de Tweede Wereldoorlog ontpopte hij zich tot nazi sympathisant. Onder zijn pseudoniem “Kovacs Lajos” schijnt nog werk bewaard gebleven te zijn.

Het enige ‘mogelijk’ bewaard gebleven deel van Louis Schmidt’s compositie is het einde van deel 3 “Spreek met Paul Vlaanderen en het komt in orde“:

---

Na de oorlog:

Op 29 oktober 2022 plaatste ik op deze site een oproep naar informatie over de muziek die men na de oorlog gebruikte voor Paul Vlaanderen. Klik hier voor de link naar dat bericht.
De aanleiding voor deze zoektocht was een vondst van Gerard Leeuw, waarbij het er even op leek dat dit zou leiden tot een snel antwoord op de vraag welke muziek men nu exact had gebruikt. Deze zoektocht leek echter eerder te leiden naar nog meer vragen, maar de oproep op de site pakte beter uit dan gedacht.

Nadat Gerard Leeuw en ik zelf hadden gezocht (en eigenlijk niet verder kwamen), vroeg John van Houten aan Philomeen Lelieveldt of zij wellicht in haar netwerk tot antwoorden kon komen. Haar zoekwerk is zeker niet makkelijk geweest, maar heeft wel degelijk tot antwoorden geleid.

Het leidde niet tot informatie over het eerder geplaatste fragment, dat deed vermoeden te zijn gebruikt voor de eerste Paul Vlaanderen hoorspelen na de oorlog. Waarschijnlijker is het zelfs dat dit fragment niet gebruikt is. Het leidde echter wel tot antwoorden die een veel completer beeld geven van de gebruikte muziek na de Tweede Wereldoorlog.

Zie onderstaand overzicht, met dank aan Philomeen Lelieveldt voor haar zoekwerk:

17-02-1946: “Haal Paul Vlaanderen er weer bij!”
Muziek van Dolf van der Linden.
(klik op de afbeelding om te vergroten, helaas geen geluidsfragment)

06-10-1946: “Paul Vlaanderen grijpt in”.
Muziek van Koos van de Griend, de overbekende tune.

Bij “Paul Vlaanderen grijpt in” (uit oktober 1946) vermeldden de gidsen van destijds uitgebreid over de (nieuwe) compositie van Koos van de Griend. Aangezien het niet altijd gebruikelijk was om zo uitgebreid de bronnen van de muziek te beschrijven, zou je dus vermoeden dat men bij dit verhaal voor het eerst gebruik maakte van de – inmiddels zo bekende – compositie van Koos van de Griend. Dat weten we nu dus met zekerheid.

Berichtgeving over de muziek van Koos van de Griend in de AVRO- & KRO gids:
(6 oktober 1946)
(klik op de berichten om te vergroten)

23-12-1946: “Paul Vlaanderen en het Z4 mysterie”.
Muziek van Koos van de Griend, maar geen zekerheid of het de overbekende tune betreft.

Vanaf 06-04-1947: “Paul Vlaanderen contra de markies” en in de daarop volgende hoorspelen horen we met zekerheid de overbekende tune van Koos van de Griend.

Wat daarbij een opmerkelijk verhaal is geworden, is dat Van de Griend een kort geding aanspande tegen de AVRO. De AVRO gebruikte bij “Paul Vlaanderen contra de markies” de door hem gecomponeerde muziek voor “Paul Vlaanderen grijpt in”.

Waarom was er dan geen rechtszaak na “Paul Vlaanderen en het Z4 mysterie”?
Dat zou kunnen, als er voor deze eenakter een alternatief tune is gebruikt, maar dat is dus niet bekend.
(zou dit mogelijk dan die alternatieve compositie zijn geweest?)

Uit de krant:
Koos van de Griend heeft van de regisseur van de AVRO-hoorspelen, de heer Kommer Kleijn, opdracht gekregen voor “Paul Vlaanderen contra de Markies” opnieuw muziek te componeren. Men kon toen over de condities geen overeenstemming bereiken. Voor de artikelen uit de Volkskrant (2 mei 1947) en de Winschoter courant (5 mei 1947) hierover, klikt u hier voor een verslag bij Hoorpspelen.eu (externe link).

De eerdere vondst van Gerard Leeuw en veel van de antwoorden van Philomeen Lelieveldt hebben dus zeker geleid tot nieuw inzicht en mooie antwoorden over de muziek van Paul Vlaanderen.
Er staan echter ook nog wat zaken open:
– Welke muziek gebruikte men in de eenakter “Paul Vlaanderen en het Z4 mysterie”? Deze eenakter was een bewerking van het 6-delige hoorspel met dezelfde titel, dat vlak vóór de oorlog werd uitgezonden tot en met deel 4. Het uitbreken van de oorlog maakte verdere uitzendingen niet mogelijk… Want daarover spande Koos van de Griend geen kortgeding aan.
– Hoe klonk de muziek van Dolf van der Linden?
– Wat is het wél het verhaal achter het fragment dat Gerard Leeuw opdook? (Is er überhaupt een relatie met Paul Vlaanderen? Is dit mogelijk gebruikt bij de eenakter “Paul Vlaanderen en het Z4 mysterie”?)

Maar zoals het kennelijk zelfs de muziek van Paul Vlaanderen betaamt, hoort er altijd een beetje mysterie over te blijven…

U hoort eerst de welbekende aankondiging:

---

Gevolgd door de welbekende eindtune:

---

Voor de hoorspelen die vanaf 1998 werden uitgebracht, werd veelal deze bekende compositie van Koos van de Griend gebruikt, of een aangepaste versie erop.

Acteurs:

In de eerste 3 verhalen, die werden uitgezonden voor de Tweede Wereldoorlog, speelden Theo Frenkel jr. en Lily Bouwmeester de rollen van Paul Vlaanderen en zijn vrouw Ina. Na de oorlog namen Jan van Ees en Eva Janssen deze honneurs waar tot 1966 in 21 verhalen. In het Alex mysterie van 1969 vervulden Johan Schmitz en Wieke Mullier de rollen van de detective en zijn vrouw. Daarna bleef het stil tot 1998. Vanaf dan hebben verschillende acteurs deze hoofdrollen opgepakt.

Luister hier naar een interview met Eva Janssen.

Foto overzicht Paul en Ina:

---

---

---

---

---

---

---

---

---

“Luister naar Paul Vlaanderen” van Frits Enk:

---

De documentaire “Luister naar Paul Vlaanderen” van Frits Enk.
De documentaire werd gepubliceerd in Synopsis van augustus 2007.

“De spelleiding heeft… Kommer Kleijn”:

Een kwart eeuw hoorspel in Nederland, gehoord en gezien door Rob Geraerds.

Via onderstaande link kunt u hoofdstuk 7 lezen uit dit boek van 1954, waarin Paul Vlaanderen de hoofdrol heeft.

Klik hier voor de link naar hoofdstuk 7 over Paul Vlaanderen.

In relatie tot:

Onderstaand vindt u hoorspelen of andere media/verhalen waarin Paul en Steve/Ina niet direct een rol spelen, maar waarin de verhalen op enigerlei wijze een relatie hebben met hun verhalen of de auteur.

Hoorspelen:
– Inspecteur Versteeg en de Britse bezoekers – 2011
– Inspecteur Versteeg en de moord op een dooie diender – 2007

Boeken:

Paul Temple boeken:	In het Nederlands:	Relatie met Paul:
Send for Paul Temple (1938)	De Ruitenboer	Ja
Paul Temple and the Front Page Men (1939)	De Mannen van de voorpagina	Ja
News of Paul Temple (1940)	Het Z-mysterie	Ja
Paul Temple Intervenes (1944)	Het mysterie van de markies	Ja
Send for Paul Temple Again! (1948)	Paul Vlaanderen trekt van leer	Ja
The Tyler Mysterie (1957)	Het Tyler-mysterie	Ja
East of Algiers (1959)	Ten oosten van Algiers	Ja
Paul Temple and the Kelby Affair (1970)	De zaak Kelby	Ja
Paul Temple and the Harkdale Robbery (1970)	Het Harkdale-mysterie	Ja
The Geneva Mystery (1971)	Het Genève-mysterie	Ja
The Curzon Case (1971)		Ja
Paul Temple and the Margo Mystery (1986)	Het Margo-mysterie	Ja
Paul Temple and the Madison Case (1988)	De zaak Madison	Ja
Paul Temple and the Conrad Case (1989)		Ja
Tim Frazer boeken:
The World of Tim Frazer (1962)	De wereld van Tim Frazer
Tim Frazer Again (1964)
Tim Frazer Gets the Message (1978)
Overige boeken:
Back Room Girl (1950)
Beware of Johnny Washington (1951)		Herschreven versie van "Send for Paul Temple"
Design for Murder (1951)		Gebaseerd op "Paul Temple and the Gregory Affair"
The Other Man (1958)	De andere man
A Time of Day (1959)	Er is een kind ontvoerd
The Scarf (1960)	De sjaal
Portrait of Alison (1962)	Portret van Allison
My Friend Charles (1963)	Mijn vriend Charles
Another Woman’s Shoes (1965)	Wie de schoen past, wordt vermoord	Gebaseerd op "Paul Temple and the Gilbert Case"
The Desperate People (1966)	De laatste uitweg
Dead to the World (1967)	De zegelring	Gebaseerd op "Paul Temple and the Jonathan Mystery"
My Wife Melissa (1967)	Melissa
The Pig-Tail Murder (1969)	De haarvlecht
A Man Called Harry Brent (1970)
Bat out of Hell (1972)
A Game of Murder (1975)
The Passenger (1977)
Breakaway (1981)	De ontsnapping
The Doll (1982)	Het verdwenen portret
House Guest (1982)
Deadly Nightcap (1986)
A Touch of Danger (1989)
The Small Hours (1992)
Sweet Revenge (1994)
Fatal Encounter (2002)